Wat is een tekenbeet?
Een teek is een klein (een tot drie millimeter groot), bruin-zwart spinachtig insect. Teken kruipen. Ze kunnen niet springen of vliegen. Teken leven vooral in struiken en hoog gras, in bossen, heide, duinen, parken en tuinen. Ze houden van een vochtige omgeving, en zijn vooral actief van maart tot oktober. Jaarlijks worden in Nederland een miljoen mensen door een teek gebeten. Ook in het buitenland komen teken voor.
Teken kruipen of klimmen op passerende mensen en dieren en bijten zich vast in de huid. Door het opzuigen van bloed zwelt de teek langzaam op tot een bruin-zwart of grijzig bolletje van ongeveer een centimeter groot. Na enkele dagen laat de teek vanzelf los.
Een tekenbeet kan overal op het lichaam voorkomen, vooral op warme vochtige plekken zoals de oksels, de liezen, de knieholtes en de bilspleet; bij kinderen vaak ook op het hoofd, achter de haargrens en achter de oren.
Sommige teken zijn besmet met bacteriën. Ze kunnen dan ziekten overdragen, zoals de ziekte van Lyme. Als u de teek direct verwijdert, is de kans op besmetting klein.
foto: www.huidziekten.nl
Wat zijn de verschijnselen van een tekenbeet?
Tekenbeten zijn vaak pijnloos, waardoor u ze niet opmerkt. Op de plaats van de beet ontstaat vaak snel een rood vlekje, zoals bij de meeste insectenbeten. Het vlekje wordt meestal niet groter dan een of twee centimeter en verdwijnt binnen twee weken.
Wat kan ik zelf doen om tekenbeten en/of Lyme te voorkomen?
Controleren en verwijderen
Controleer uw huid zorgvuldig als u in de natuur bent geweest (in bos, park, hei, duinen of tuin, in hoog gras en tussen struiken en oude bladeren). Verwijder eventuele teken direct. Controleer uw hele lichaam, vooral op warme vochtige plekken zoals de oksels, de liezen, de knieholtes, de bilspleet, en vooral bij kinderen ook op het hoofd, achter de haargrens en achter de oren. Teken zijn heel klein, controleer dus met goed licht, zo nodig met een bril en een spiegel. Laat moeilijk zichtbare plekken (rug en billen) door een ander controleren.
Klik hier voor een korte film over het controleren op teken.
Na een dag in de natuur is het ook verstandig uw kleren, pet, sokken en schoenen buiten uit te schudden of uit te kloppen om eventuele teken te verwijderen. Of was de kleren op 60 graden om eventuele teken te doden.
Na een tekenbeet moet u de eerste maanden opletten of u verschijnselen krijgt van de ziekte van Lyme (zie onder het kopje Wanneer contact opnemen?)
Beschermen en voorkomen
U kunt de kans op tekenbeten verkleinen door hoog gras en struiken te vermijden en in de natuur op wandelpaden te blijven. Goed sluitende kleding (met lange mouwen en broekspijpen in de sokken) geeft ook enige bescherming. Kleine kinderen kunnen een pet dragen om het hoofd tegen teken te beschermen.
Gaat u op pad in een omgeving waar veel teken voorkomen, dan kunt u zich extra beschermen door uw huid in te smeren met een insectenwerend middel met DEET. Dit is te koop bij drogisten en apotheken. Voor volwassenen mag er maximaal 50% DEET in het middel zitten, voor kinderen maximaal 20%. Lees de aanwijzingen op de verpakking. Sommige mensen krijgen huidproblemen van DEET.
Mensen die veel in teekrijke natuurgebieden verblijven of werken, kunnen zich extra beschermen door kleren te dragen die met een insectenwerend middel behandeld (geïmpregneerd) zijn. Geïmpregneerde kleding kunt u ook kopen bij gespecialiseerde outdoor-zaken. Ook dan blijft het belangrijk dagelijks goed op teken te controleren.
Hoe verwijdert u een teek?
U kunt het best met een puntig pincet (of een tekentangetje) de teek zo dicht mogelijk op uw huid vastpakken. Trek de teek voorzichtig uit de huid. Als het snuitje van de teek hierbij afbreekt en in de huid achterblijft is dat niet erg. Het resterende stukje komt er vanzelf weer uit.
U mag de teek niet met alcohol, olie, nagellak, zeep of andere middelen bewerken of verdoven. Vermoed wordt dat er dan meer kans bestaat op besmetting.
Als het u niet lukt de teek te verwijderen, ga dan dezelfde dag nog naar uw huisarts of de huisartsenpost (HAP).
Maak na het verwijderen van de teek het wondje schoon met alcohol (70%) of joodpovidon oplossing. Heeft u dat niet, was het dan goed schoon met water en zeep.
Noteer de datum van de tekenbeet in uw agenda. Schrijf ook op waar de teek zich vastgebeten heeft (welke plek van uw lichaam). Noteer ook in welke streek en in welk land.
Medicijnen na een tekenbeet
Als u een teek < 24 uur verwijdert, dan zijn medicijnen niet nodig. De kans op de ziekte van Lyme is dan zo klein dat de nadelen van antibiotica groter zijn dan de voordelen. Zit de teek er langer dan kunt u eventueel nog < 72 uur een eenmalig dosis antibiotica krijgen. Een verantwoord alternatief is om af te wachten en goed te letten op klachten die kunnen passen bij de ziekte van Lyme. Er is dan nog tijd genoeg om alsnog te behandelen met antibiotica.
Wanneer contact opnemen met uw huisarts na een tekenbeet?
Neem contact op met uw huisarts:
- als het u niet lukt om een teek te verwijderen; ga dan dezelfde dag nog naar de praktijk of de huisartsenpost (HAP);
- als u een teek heeft verwijderd die waarschijnlijk al 24 uur of langer in de huid heeft vastgezeten;
- als in de buurt van een tekenbeet binnen enkele dagen tot drie maanden een rode of blauwrode vlek of ring ontstaat die binnen enkele dagen groter wordt;
- als u zich binnen drie maanden na een tekenbeet grieperig gaat voelen met koorts, hoofdpijn, spierpijn en vermoeidheid;
- als u lang na een tekenbeet dubbel gaat zien of een scheef gezicht krijgt;
- als u lang na een tekenbeet pijn, tintelingen of minder kracht in uw arm of been heeft;
- als u lang na een tekenbeet een of meer dikke en pijnlijke gewrichten krijgt, meestal aan uw armen of benen.
De laatste 5 verschijnselen kunnen wijzen op de ziekte van Lyme. De ziekte van Lyme wordt behandeld met antibiotica.
foto’s: www.huidziekten.nl. Voorbeelden van een rode vlek/ring (erythema migrans)
Meer informatie over tekenbeet en de ziekte van Lyme
Meer informatie over tekenbeten en de ziekte van Lyme vindt u bij:
- het RIVM
Het RIVM ontwikkelde een gratis Tekenbeet-app. Met deze app kunt u opzoeken hoe een teek eruit ziet en hoe u een teek snel verwijdert. Deze app kunt u buiten gebruiken, zonder internetverbinding.
Controleer voordat u de natuur ingaat Tekenradar.nl. U vindt op deze site de verwachte tekenactiviteit. Hoe hoger de activiteit, hoe groter de kans om door een teek gebeten te worden en hoe belangrijker het is om te controleren op tekenbeten.
De informatie over tekenbeet en de ziekte van Lyme komt van de website thuisarts.nl en is gebaseerd op de wetenschappelijke richtlijn voor huisartsen, de NHG behandelrichtlijn Tekenbeet en Erythema Migrans
Deze tekst is voor het laatst herzien op 26-02-2025