Wat is een spiraaltje?

Het spiraaltje is een kunststof ankertje (24 tot 36 mm lang) dat in de baarmoeder wordt geplaatst om zwangerschap te voorkomen. Er zitten twee draadjes aan vast die uit de baarmoedermond hangen. Deze draadjes zijn nodig om het spiraaltje later weer te kunnen verwijderen. Bij het vrijen merken u en uw partner niets van het spiraaltje.

Na verwijdering van een spiraaltje kunt u snel weer zwanger worden. Spiraaltjes beschermen niet tegen seksueel overdraagbare aandoeningen.

Er zijn verschillende soorten spiraaltjes. De twee meest gebruikte soorten zijn het koperspiraaltje (met koperdraad omwikkeld) en het hormoonspiraaltje (dat het hormoon progestageen afgeeft). Beide spiraaltjes zijn heel betrouwbaar.

Hoe werkt het spiraaltje?

Het koperspiraaltje:

• Maakt het baarmoederslijmvlies ongeschikt voor de innesteling van een bevruchte eicel.
• Maakt de zaadcellen die uw baarmoeder binnenkomen onvruchtbaar.
• Is betrouwbaar: van de duizend vrouwen die het koperspiraaltje gebruiken, raken er per jaar maximaal tien toch zwanger.
• Is direct werkzaam vanaf het moment van plaatsing.
• Blijft tien jaar werkzaam (afhankelijk van het type koperspiraaltje).

Het hormoonspiraaltje: 

• Geeft een zeer kleine hoeveelheid hormoon (progestageen). Er komt veel minder progestageen in het bloed dan bij andere hormonale anticonceptiemiddelen. Progesteron maakt het baarmoederslijmvlies ongeschikt voor innesteling van een bevruchte eicel.
• Maakt het slijm van de baarmoedermond minder doorgankelijk voor zaadcellen.
• Is heel betrouwbaar: van de duizend vrouwen die het hormoonspiraaltje gebruiken raken jaarlijks één of twee toch zwanger.
• Is direct werkzaam als u het tijdens de menstruatie laat inbrengen.
• Blijft acht jaar werkzaam.

Wie kan een spiraaltje gebruiken?

Een spiraaltje is voor bijna iedere vrouw geschikt, ook als u nog geen kinderen heeft gehad.

Het koperspiraaltje is minder geschikt als u van u zelf al pijnlijke menstruaties heeft of daarbij veel bloed verliest. In dat geval is het hormoonspiraaltje misschien geschikter.

Voor het spiraal geplaatst wordt, moet u zeker zijn dat u geen ontsteking heeft van de vagina, de baarmoeder of de eierstokken.

Hoe wordt een spiraaltje ingebracht?

Uw huisarts kan het spiraaltje voor u inbrengen. Het spiraaltje haalt u vooraf op bij de apotheek.

Een uur voor het plaatsen van het spiraal kunt u een pijnstiller nemen. De huisarts of assistente zal, bij het voorschrijven van het spiraal in overleg met u ook 2 tabletten naproxen 500 mg voorschrijven. U kunt dan 1 tablet een uur voor de plaatsing innemen en eventueel 6-8 uur later weer. U kunt als alternatief ook paracetamol 1000 mg of ibuprofen 600 mg innemen. Als u nog borstvoeding geeft, dan mag u alleen paracetamol gebruiken.

Het spiraaltje wordt meestal tijdens of vlak na de menstruatie ingebracht. U bent dan zeker niet zwanger en het spiraaltje is direct betrouwbaar. Wilt u na uw bevalling een spiraaltje, dan kan dat vanaf 6-8 weken na de bevalling geplaatst worden, ook als u nog niet heeft gemenstrueerd.

Is er een vermoeden of risico op een SOA dan moet er eerst een SOAkweek worden afgenomen voor het spiraal geplaatst wordt, de uitslag van de kweek moet dan eerst worden afgewacht.  Klik hier voor meer informatie over SOA.

De plaatsing van het spiraaltje:
U gaat liggen met gespreide benen. Eerst wordt met inwendig onderzoek de ligging van uw baarmoeder gevoeld. Dan wordt het speculum (eendenbek) in de vagina ingebracht om de baarmoedermond goed te kunnen zien. De baarmoedermond wordt met een speciale tang vastgepakt. Met een staafje wordt de diepte van de baarmoeder gemeten. Dit kan een onaangenaam gevoel geven. Daarna wordt het spiraaltje via een dun hulsje naar binnen geschoven. Het hulsje wordt weer teruggetrokken en de draadjes worden op maat geknipt.

Wat zijn de bijwerkingen van het spiraaltje?

Het koperspiraaltje:

• Maakt dat de menstruaties meestal wat langer duren dan u gewend was, en kan wat meer bloedverlies en krampen geven.
• Kan ook tussen de menstruaties door wat bloedverlies geven.
• Geeft vaak meer (normale) vaginale afscheiding (witte vloed). Dit kan geen kwaad.

Het hormoonspiraaltje:

• Kan soms lichte bijwerkingen geven zoals gespannen borsten of lichte misselijkheid.
• Maakt dat de menstruaties meestal minder hevig en pijnlijk zijn en minder lang duren.
• Kan ook tussen de menstruaties door wat bloedverlies geven.
• Maakt vaak dat de menstruaties helemaal wegblijven. Dit kan geen kwaad.
• Geeft vaak meer (normale) vaginale afscheiding (witte vloed). Dit kan geen kwaad.
• Anticonceptiemidddelen met alleen progestageen geven geen extra risico op trombose (stolsel in de ader) of op hart- en vaatziekten.

Controle bij het spiraaltje

Na inbrengen van het spiraaltje is er een kleine kans dat het spiraaltje niet goed blijft zitten. Kom daarom na zes weken voor controle.

Daarna kunt u ook zelf controleren of het spiraaltje nog goed zit, bij voorkeur na de menstruatie. Als u uw vinger diep in uw vagina steekt, kunt u met uw vingertoppen de baarmoedermond voelen en als u heel goed voelt, de draadjes van het spiraaltje. Als u een hard stukje in de baarmoedermond voelt, dan is dat het pootje van de spiraal. Het spiraaltje zit dan niet meer goed in uw baarmoeder. Gebruik dan tijdelijk een condoom en maak een afspraak bij uw huisarts.

Hoe gaat het verder bij een spiraaltje?

Na het inbrengen van een spiraaltje kunt u zich even duizelig voelen. Wanneer u zich weer goed voelt, kunt u direct naar huis. Het is verstandig om het die dag verder rustig aan te doen.

Wanneer u van tevoren een pijnstiller heeft ingenomen helpt die nog een paar uur. Heeft u geen pijnstiller ingenomen dan kunt u dat – zo nodig – achteraf alsnog doen.

Noteer in uw agenda wanneer het spiraaltje is ingebracht, welk soort spiraaltje het is, en wanneer het vervangen moet worden. Het kan waarschijnlijk geen kwaad om een spiraaltje langer te laten zitten, maar het is niet zeker of het dan nog werkt.

Wanneer contact opnemen bij een spiraaltje?

Neem contact op met uw huisarts als u in de eerste dagen na plaatsen van het spiraaltje last krijgt van:

• abnormale afscheiding
• aanhoudende buikpijn
• koorts

De informatie over anticonceptie komt van de website thuisarts.nl is gebaseerd op de wetenschappelijke richtlijn voor huisartsen, de NHG-Standaard Anticonceptie.

Klik hier voor een illustratief filmpje over het hormoonspiraaltje (Mirenaspiraaltje) op Youtube.